Een ongekend succes, zo luidt het unanieme oordeel over de aftrap van de Heiligdomsvaartjaar 2025, die op vrijdagavond 6 september, plaatsvond. Het thema ‘Wees een bruggenbouwer’ kreeg in vele vormen op indrukwekkende wijze gestalte. Inclusief een minuten durende staande ovatie.
In verwondering sta ik hier
‘In verwondering en vol verwachting sta ik hier,’ zeg pastoor Vries van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek gisteravond tegen alle aanwezigen in de kerk. ‘Het is voor de eerste keer ooit dat de aanloop naar de Heiligdomsvaart, vandaag de dag het grootste religieuze evenement van Nederland, begint in een zusterbasiliek van de Servaas. Daarmee is letterlijk een brug gevormd.’ En dat is met het oog op de uitzonderlijke historische relatie tussen de Onze-Lieve-Vrouwe-basiliek en de Sint Servaas exceptioneel te noemen.
‘Het is overigens ook voor de eerste keer in de historie van de Maastrichtse Heiligdomsvaart dat is besloten de aankomende Heiligdomsvaart vooraf te laten gaan door een negen maanden durende opgang naar de finale: de 56ste Heiligdomsvaart van Maastricht (12-22 juni 2025). In die periode zal een rijk en gevarieerd religieus en cultureel programma aan een breed publiek worden aangeboden.’
Muzikale brug tussen oost en west
Tijdens de uitvoering van gedeelten van ‘Somnium al Salaam’ (‘Droom van vrede’) door Studium Chorale (onder leiding van Hans Leenders) kon je een speld horen vallen. ‘Onze keus,’ zegt Kyra Bertram van Opera Zuid, ‘is op dit werk gevallen omdat het het thema van de Heiligdomsvaart zo mooi illustreert. De teksten zijn in het Hebreeuws, Latijn, Arabisch en Perzisch; de gebruikte muziekinstrumenten zijn een kaval uit de Balkan, een Slowaakse fujara, maar ook blokfluiten en een elektrische gitaar. Het is een muzikale brug tussen oost en west.’
Daarna gaan alle aanwezigen in processie (maar wel in marstempo), voorafgegaan door fanfare Sint Servatius Biesland, naar de Sint- Servaasbasiliek (met een speciaal compliment voor het jongste lid van de fanfare die het kussen met onderscheidingen droeg. Wat een topper, zo toegewijd!).
Een zeer gemêleerd gezelschap
Aangekomen in de Sint- Servaasbasiliek, verwelkomt Deken Dautzenberg aan het begin van de gebedsdienst de ruim vierhonderd aanwezigen, waaronder locoburgemeester Garnier, de delegaties van de Heiligdomsvaartcomités uit Aken, Hasselt, Tongeren en Susteren, de vertegenwoordigers van de Protestantse Kerk, van de Waalse gemeente Maastricht-Heerlen, de Armeense geloofsgemeenschap, de Orthodoxe kerk, alle vertegenwoordigers van de Maastrichtse en Meerssense parochies en verzorgingstehuizen, van diverse parochies van elders, alle religieuzen, gelovigen maar ook niet-gelovigen. Een zeer gemêleerd gezelschap, jong en oud, dat alleen al door hun aanwezigheid de praktijk van het bruggen bouwen toont.
Een speciaal welkom voor Toon Jenniskens
Ontroerend is het welgemeende welkomstwoord gericht aan Toon Jenniskens, oud-stadshistoricus, en in vele hoedanigheden verbonden aan de Sint-Servaas en betrokken bij de Heiligdomsvaart. ‘We zijn zo blij dat u, ondanks dat u ernstig ziek bent, in ons midden kunt zijn,’ zegt Deken Dautzenberg hartelijk. Vervolgens wordt – zoals vaak – een beroep gedaan op zijn grote kennis van de Maastrichtse stadsgeschiedenis. ‘Hoe heette de Servaasbrug voordat Sint Servaas de eerste bisschop van Maastricht werd?’ luidt de vraag die Jenniskens vanaf de kansel krijgt. (Jenniskens’ antwoord kwam tijdens de nazit in de Pandhof: waarschijnlijk had de brug geen naam, maar werd hij gewoon Pontis genoemd, het Latijnse woord voor brug.)
Pelgrimskaarsen en de installatie van een nieuw lid
Verbondenheid wordt ook zichtbaar in uitdelen van de ruim 45 gezegende kaarsen aan de vertegenwoordigers van alle Maastrichtse parochies plus de verzorgings- en verpleeghuizen in Maastricht. ‘We zijn één geloofsgemeenschap,’ zegt Dautzenberg.
Mariëlle Vinken-Spronck wordt door Theo Bovens en Deken Dautzenberg geïnstalleerd als nieuw lid van de Verenging Het Graf van Sint Servaas, de organisator van de Heiligdomsvaart. Gewoonlijk gebeurt dat in alle beslotenheid in de crypte van de Servaas, maar voor deze speciale gelegenheid is besloten het in een volle kerk te doen. ‘Ze heeft daardoor een half jaar kunnen oefenen op het uit een woord bestaande antwoord op de vraag of ze lid wil van de Verenging Het Graf van Sint Servaas,’ zegt Theo Bovens. Nadat het “ja-woord” heeft geklonken, drapeert Bovens de mantel per ongeluk binnenstebuiten om haar schouders, hetgeen zij beantwoordt met een veelbetekend “manslui”. Een ontspannende lach van alle partijen is het gevolg.
Fantastisch koor
De Cappella Sancti Servatii onder leiding van Hans Heykers en met Marcel Verheggen aan het orgel, brengt op schitterende wijze ‘A Psalm of Worship’ van J. Pasquet en ‘Psalm 150’ van de in Luik geboren maar al jong tot Fransman genaturaliseerde César Franck ten gehore. ‘Een geweldige aftrap, met een boven verwachting groot aantal aanwezigen,’ zegt Heykers later op de avond in de Pandhof.
Aan de overkant daar komt alles goed
Ook wordt het in opdracht door Frank Steijns gecomponeerde lied ‘Bouw een brug’ (met tekst van Stefan Gybels) vertolkt door sopraan Madieke Marjon Schoots en bariton Vincent Kusters. ‘Het is geen strikt religieus lied,’ legt Frank Steijns uit. ‘Iedereen moet het overal kunnen zingen. En voor Stefan Gybels en mij was de optimistisch toon heel belangrijk: “Want het is de brug die ons verbindt,/bouw mee, geloof, zwier mee op de wind./ Geniet en vier, zoek troost als dat moet/ aan de overkant daar komt alles goed.”’
De bogen van de Maasbrug getoonzet
‘Eerlijk gezegd,’ mijmert Frank Steijns tijdens de nazit, ‘had ik me geen mooiere Aftrap kunnen voorstellen.’ Frank Steijns is de componist van het lied dat geïnspireerd is op de het thema ‘Wees een bruggenbouwer’. ‘De muziek ondersteunt het thema symbolisch want de stijgende en dalende lijnen in elke maat beelden als het ware de bogen van de Maasbrug uit. Bovendien is dit lied geschreven als een canon, die een brug slaat tussen twee stemmengroepen die weliswaar apart staan van elkaar maar toch precies hetzelfde zingen.’
Laagdrempelig en uitnodigend
‘Het is een nieuw concept om de twee basilieken met elkaar te verbinden, om een breed, gevarieerd programma aan te bieden, maar wat heeft dat goed uitgepakt,’ reageerde hulpbisschop De Jong tijdens de nazit in de Pandhof. ‘Het is een mooie uitnodigende combinatie van religie en cultuur, met een lage insteek. Vanavond had ik het gevoel, en waarschijnlijk niet ik alleen, dat we echt verbonden zijn. Heel hoopvol.’
Wegens succes verlengd
‘De fundering was een paar maanden geleden al gestort met dat stevige Heiligdomsvaartprogramma,’ zegt Bovens, voorzitter van de Verenging Het Graf van Sint Servaas, de organisator van de Heiligdomsvaart. ‘Vanavond meenden we de eerste pijler van onze brug te hebben gevormd. Maar wat hier vanavond ontstaan, is meer dan slechts één pijler. Twee afgeladen basilieken, zo veel betrokkenheid, zo veel vandaag nog aangedragen extra ideeën die we zouden kunnen uitwerken. Ik vermoed dat we dan een probleem krijgen, maar geen enkel probleem is ooit zó welkom geweest,’ zegt Theo Bovens. ‘Ik vermoed dat er niets anders opzit dan de Heiligdomsvaart te verlengen,’ grapt Bovens. ‘Of een tweede Heiligdomsvaart er vlak achteraan. Natuurlijk nog wel even met deken Dautzenberg en het bisdom overleggen, maar dat komt wel goed,’ verklaart Theo Bovens content.
Tekst: Marianne Lubrecht
Foto’s: Jean-Pierre Geusens, Focuss22
Dit artikel werd op 8 september 2024 gepubliceerd op de website van RTV Maastricht