Woensdagavond is ter gelegenheid van de Heiligdomsvaart de Grote Bidweg gelopen. Het dragersgilde Onze-Lieve-Vrouwe Sterre der Zee vertrok met het genadebeeld vanuit de basiliek, gevolgd door ruim 100 geestelijken en gelovigen. Er werd een bijzondere statie ingelast, en wel bij de Noodkist in de Sint-Servaasbasiliek. Twee van de vier Maastrichtse stadsdevoties zijn dus heel dicht bij elkaar geweest. “Je zou kunnen zeggen dat ze elkaar hebben gegroet”, zegt Jos Valke, lid van het dragersgilde Sterre der Zee.
De Grote Bidweg is een plechtige processie waarbij een replica van het met bloemen versierde vijftiende-eeuwse Mariabeeld van Onze-Lieve-Vrouwe Sterre der Zee op de schouders van de leden van het dragersgilde door de binnenstad van Maastricht wordt gedragen. Geestelijken, leden van de broederschap en gelovigen volgen. Tijdens de tocht wordt de Rozenkrans gebeden en worden Marialiederen gezongen als het ‘Avé Maria’ en natuurlijk het ter gelegenheid van het Mariacongres in 1912 door Marie Koenen geschreven ‘O reinste der schepselen’. De route is gemarkeerd door gevelstenen met afbeeldingen van Maria.
Grote eer
Jos Valke, diaken en lid van het dragersgilde Sterre der Zee, spreekt over de Bidweg als een rijke, niet uit Maastricht weg te denken traditie. Valke is al 39 jaar onderdeel van het dragersgilde en daarmee het op twee na oudste lid. In die functie heeft hij ‘de eer’ (want dat is het, zegt Valke) het genadebeeld van Slevrouwe op kerkelijke feestdagen rond te mogen dragen. Dat gebeurt minimaal tien maal per jaar. Ook doet het dragersgilde mee aan andere processies van bijvoorbeeld Sint Pieter, Wyck, Scharn en Heer, en brengt het samen met het genadebeeld bezoeken aan verzorgings- en verpleeghuizen. “Wij zijn de voetjes van Slevrouwe”, zegt hij met een glimlach.
Slevrouw van Mestreech
Maria neemt in zijn leven een grote plaats in. Het dragerschap kun je niet zo lang volbrengen zonder zelf een band met Maria te hebben. En die heeft Jos Valke. Ooit beloofde hij zijn vrouw samen naar (bijna) alle plaatsen ter wereld te reizen waar Maria wordt vereerd. En dat gebeurde ook. Lourdes oefent op Valke een bijzondere aantrekkingskracht uit maar minstens zo belangrijk is "onze eigen Sterre der Zee, Slevrouw vaan Mestreech. Haar kracht voel ik echt, haar troost ook. Ik kom bij haar tot rust.”
Mariadevotie
Maastricht kent overigens al vanaf de 12de eeuw een traditie van Mariaverering. Daaraan herinneren nu nog het Heimo-kapiteel in de kooromgang van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek en een wondermooi Mariabeeld in de Sint-Servaaskerk uit om en nabij 1275, de Sedes Sapientiae (Zetel der Wijsheid).
Bidweg al vijf eeuwen oud
Het bidden van de Bidweg is een Maastrichtse traditie die vijf eeuwen geleden is ontstaan door toedoen van de paters Franciscanen. Op Paasmaandag vertrok dan, vanuit hun toenmalige Minderbroederklooster aan de Sint-Pieterstraat (het gebouw waarin nu Tracé, het Limburgs Samenlevingsarchief, gehuisvest is), de processie. Tijdens de zogenaamde rekatholisering (vanaf 1579) overvleugelde de Mariaverering zelfs die van Sint-Servaas, stellen Ubachs en Evers in de Historische Encyclopedie Maastricht.
Golfbewegingen in de Mariaverering
De traditie van Mariadevotie is gedurende enkele perioden onderbroken. Aan de bloei van de verering kwam een eind na de verdrijving van de Franciscanen uit de stad (1639). Met de verovering van Maastricht door (de rooms-katholieke) Lodewijk XIV (1673) worden de Mariaverering en de Sterre-der-Zee-processies weer toegestaan. Tijdens de Franse overheersing komt daar dan weer een eind aan. De devotie neemt in de 19de eeuw een vlucht wanneer Limburg wordt geteisterd door cholera-epidemieën. Pas in 1904 wordt de traditie van de Bidweg weer in ere hersteld.
Naam Sterre der Zee
Het vijftiende-eeuwse genadebeeld van Onze-Lieve-Vrouwe krijgt later nog een prachtige naam: Sterre der Zee (of, in het Latijn, Stella Maris). Deze naam dankt het beeld aan een wonder dat in 1684 zou hebben plaatsgevonden. Wanneer een edelman tijdens een hevige storm op zee voor zijn leven vreest, belooft hij dat hij, mocht hij overleven, een altaar zou stichten voor het Mariabeeld van de Franciscanen van Maastricht. Hij overleeft en komt zijn belofte na. Dit wonder is de aanleiding geweest om het Mariabeeld voortaan ‘Sterre der Zee’ te noemen.
Immaterieel erfgoed
De grote Bidweg heeft in 2023 het belangrijke predicaat ‘immaterieel erfgoed’ verworven. Immaterieel erfgoed is een status die toegekend wordt aan niet-tastbare landelijke of regionale tradities die bijzonder en karakteristiek worden geacht. Dat hoeven overigens niet alleen religieuze gebruiken te zijn.
Tekst: Marianne Lubrecht
Beeld: Jean-Pierre Geusens en Zjeraar Vanden Boorn