'Mooi verpakt - Liefdevol bewaard'
Het hoogtepunt van de zevenjaarlijkse middeleeuwse Heiligdomsvaarten - niet alleen in Maastricht maar ook in Aken, Cornelimünster of Hasselt – waren de reliekentoningen. Ze trokken de belangstelling van vele pelgrims die in totale devotionele overgave de relieken eer betoonden.
Massa's toeschouwers verdrongen zich om al was het maar een glimp op te vangen van de relieken van hun favoriete beschermheilige. Het was doorgaans zó druk dat niet iedereen de heilige overblijfselen ook met eigen ogen kon aanschouwen. Inventieve pelgrims hadden daarop iets op verzonnen: ze gebruikten een spiegeltje op een stok om die ene glimp van de getoonde relieken en kostbare reliekhouders op te vangen. Nadien werden die spiegeltjes zorgvuldig opgeborgen, bewaard en gekoesterd. De spiegeltjes hadden immers de relieken van de heiligen ‘gezien’ en waren daardoor ‘opgeladen’ met de helende kracht van heilige aan wie de getoonde relieken toebehoorde. Ze hadden een speciale betekenis gekregen voor de pelgrim.
Het bezit van grote aantallen relieken van belangrijke heiligen zorgde voor een grote toeloop van pelgrims tijdens de Heiligdomsvaarten. Waar pelgrims komen, wordt nog steeds veel geld verdiend dus dat alles was goed voor de welvaart in een middeleeuwse stad als Maastricht. De stukjes bot, de lichamelijke resten van de heiligen of persoonlijke zaken als een kledingstuk van de favoriete heilige, kregen extra uitstraling door ze met aandacht in kostbare of mooi versierde houders te plaatsen. De reliekhouder geeft waarde, presentie en context. Door het reliek in een reliekhouder te plaatsen krijgt het rituele waarde.
Hans van der Weijden is gefascineerd door die rituele waarde en vooral door de betekenis die zo’n schijnbaar waardeloos voorwerp of ‘levenloos ding’ als een reliek in de beleving van de middeleeuwse pelgrim kreeg. Hoe beziel je een voorwerp? Hoe geef je betekenis aan een reliek, een kunstwerk of een persoonlijk voorwerp. Een schilderij, in wezen niet meer dan een stuk linnen met daarop een voorstelling in verf, kan een diepe ontroering in ons wakker roepen. Maar ook een steentje, een schelp een handvol zand van een fraai strand, meegebracht van een mooie vakantie of een fotootje van een dierbare gestorven vriend bewaren we als een kostbare schat.
Al twintig jaar verzamelt de kunstenaar Hans van der Weijden antieke relieken en reliekhouders; de meesten werden gebruikt voor privé devotie. Vrome kloosterzusters werkten dagenlang vol aandacht en geduld aan deze kleinoden, deze kostbare ‘paradijsjes’. Glimmende steentjes en fonkelend gouddraad omkransten de minieme partikeltjes van de heiligen en gaven ze een kader, een context waarin aan de heilige botjes recht gedaan werd, als kostbare sacrale kleinoden.
De kunstwerken van Hans van der Weijden en de getoonde historische reliekhouders hebben veel overeenkomsten. Ze tonen een grote gevoeligheid voor het gebruikte materiaal of dat nu waardeloos of kostbaar en waardevol is. Hans van der Weijden maakt doosjes en kastjes van zink en bewaart hierin zijn geheimen en herinneringen. Struisvogeleieren en zee-egels worden bewaarplaatsen voor wat de kunsetenaar zijn ‘gevondenheden’ noemt. Deze assemblages zijn versierd met allerlei ornamentjes -schelpen, steentjes, kraaltjes, veertjes, takjes en touwtjes - die soms als een kleinood achter een kijkglaasje worden uitgestald.
In de reliekhouders worden stukjes van heiligen ingepakt en bewaard. In de doosjes en kijkkastjes van Hans van der Weijden vinden we souvenirs en dromen. Beiden tonen én verbergen hun geheim; er is tegelijk samenhang en samenspel tussen houder en inhoud. Door het verzamelen, opbergen en ordenen in een doosje of achter glas schept Hans van der Weijden een eigen wereld, maar hij creëert ook afstand. De scheidingslijn tussen inhoud en verpakking verdwijnt.
In negen grote kijkkasten opgesteld in de kruisgang van de Maastrichtse basiliek van Sint-Servaas laat Hans van der Weijden objecten zien, tezamen met delen van zijn reliekenverzameling.
Oude en nieuwe relikwieën: beide vertellen ze over dat wat ons dierbaar is. Ze nemen ons mee van het hier en nu naar het daar en toen.
Openingsdata 2018
Dinsdag 8 mei t/m zondag 3 juni van 10:00 tot 17:00 uur, op zondag van 12:30 tot 17:00 uur.
Uitvoering door
Hans van der Weijden, beeldend kunstenaar en verzamelaar
Locatie
Sint Servaas Basiliek
Keizer Karelplein 3
6211 TC Maastricht
Kaartverkoop
De tentoonstelling is gratis toegankelijk